Yên Mô được coi là một trong những cái nôi của nghệ thuật hát xẩm.

Những năm gần đây, huyện đã chú trọng công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa nghệ thuật của loại hình nghệ thuật dân tộc này. 

Hát xẩm hay còn gọi là hát rong là một loại hình văn hóa nghệ thuật dân gian. Hát xẩm có nguồn gốc từ lâu đời, là một trong những món ăn tinh thần của người dân Việt Nam. 

Theo các cụ cao tuổi ở huyện, hát Xẩm có giai điệu chậm rãi, khoan thai, trầm bổng, mang tính kể chuyện thông qua rất nhiều làn điệu và ca từ bắt nguồn từ dân gian. Loại hình nghệ thuật này còn có cấu trúc giai điệu uyển chuyển, tinh tế. 

Tiết mục hát Xẩm của CLB Yên Phong tại Liên hoan CLB hát Xẩm các tỉnh khu vực phía Bắc – Ninh Bình năm 2019

Hiện nay trên địa bàn huyện có 20 Câu lạc bộ hát chèo, trong số các Câu lạc bộ chỉ có khoảng trên 40% thành viên biết hát loại hình nghệ thuật này, hát Xẩm không hề kén người thưởng thức bởi lời xẩm mộc mạc dễ hiểu, phong cách chậm rãi, tự do. Tuy nhiên, trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, loại hình nghệ thuật hát xẩm có nguy cơ bị thất truyền bởi các nghệ nhân hát xẩm ngày một vắng bóng. 

Hàng năm huyện giao phòng Văn hóa và Thông tin xây dựng Kế hoạch mở các lớp truyền dạy hát Xẩm và lớp nhạc cụ hát Xẩm.

Yên Mô từng nổi tiếng có Cố nghệ nhân hát xẩm, nghệ sỹ ưu tú Hà Thị Cầu có thể tự sáng tác, tự trình diễn nhạc cụ và biểu diễn một cách nhuần nhuyễn mang lại "linh hồn" cho loại hình nghệ thuật độc đáo này. Tuy nhiên, nghệ nhân Hà Thị Cầu đã qua đời năm 2013 do tuổi cao. 

Ông Vũ Văn Phó ở xã Yên Phong, huyện Yên Mô là học trò của Cố nghệ nhân Hà Thị Cầu, hiện nay ông là một người truyền nhạc cụ hát Xẩm cho các thế hệ học sinh và là người truyền dạy lớp nhạc cụ hát Xẩm đầu tiên được mở năm 2018 tại huyện.

Nhằm bảo tồn, lưu giữ và phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật đang có nguy cơ bị thất truyền, Từ năm 2014 đến nay UBND huyện đã mở được 9 lớp truyền dạy, tổng số học viên tham gia là 245 (trong đó 01 lớp cho 18 giáo viên dạy âm nhạc ở các trường THCS, 01 lớp nhạc cụ hát Xẩm cho 30 học viên ở  CLB hát chèo, hát Xẩm và 7 lớp cho các em học sinh TH, THCS trên địa bàn huyện).Các học viên được truyền dạy hiện đang sinh hoạt tại các CLB hát chèo, hát Xẩm trên địa bàn huyện

Nhằm “Khôi phục, bảo tồn và phát triển nghệ thuật hát Xẩm" nhằm sưu tầm, biên soạn, truyền dạy và phổ biến các bài hát xẩm theo các làn điệu cổ truyền, dàn dựng chương trình hát xẩm, bảo tồn, phát triển nghệ thuật hát xẩm thông qua các hoạt động biểu diễn và trên các phương tiện thông tin đại chúng. 

Sau khi được truyền nghề, các học viên tham gia dàn dựng, biểu diễn chương trình hát xẩm nhằm giới thiệu, quảng bá sâu rộng nghệ thuật hát xẩm tới công chúng và truyền nghề cho lớp trẻ kế cận. 

Đặc biệt, trong liên hoan CLB hát Xẩm các tỉnh khu vực phía Bắc – Ninh Bình năm 2019, huyện Yên Mô có 03 CLB tham gia, (CLB xã Yên Nhân, CLB Yên Phong 1 và CLB Yên Phong 2) với 09 tiết mục. Kết quả: đạt 01 /5 giải A;  đạt 02/5 giải B; đạt 01/5 giải C và đạt 5/30 giải khuyến khích.

Với các hoạt động truyền dạy hát xẩm, biểu diễn, phục vụ các sự kiện và biểu diễn phục vụ khách du lịch cùng nỗ lực từ hoạt động của các cơ quan chức năng ở địa phương, nghệ thuật hát xẩm đang được bảo tồn, phát huy, góp phần xây dựng quê hương Yên Mô tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc./.

Nguyễn Xuân Bính- Phó Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện